Шинэ мэдээ
Их уншсан
Уншиж байна ..
Өдрийн төрх

Оросын сурвалжит язгууртан гэр бүлүүдийн дунд байх монгол-татаар гаралтай гэр бүлүүдийн тухай

Оросуудын дунд түгээмэл тархсан нэгэн хэлц үг байдаг нь: “Ямар ч оросыг маажаад үзэхэд татаар гардаг” гэсэн үг байдаг. Гэхдээ ямар татаарууд, хэзээ очоод орос болчихсон тухай хүн тэр бүр сонирхоод байдаггүй. Зарим нь Монголчууд Оросыг эзэлсэний дараа цус холилдсон тухай өгүүлсэн хэрэг гэж үздэг ч явдал буй. Харин монгол-татар гаралтай Оросын язгууртан гэр бүлүүд хэрхэн бий болсон талаар зарим нэгэн баримтыг энд сийрүүлье.
 
Оросын вангуудад алба хаах болсон монгол-татар гаралтай ноёд бүр Невийн Александр вангийн үеэс үүсэлтэй бөгөөд Алтан ордны улс сулран мөхөх үеэс буюу XV-XVI зууны үеэс нилээд олон татар гэр бүлүүд Оросын вангуудад дагаар орсон байна. Мөн христос шашинтай байсан Жанибег хаан нас барж, мусульман шашинтай Бэрх хаан Алтан ордны хаан ширээнд суусны дараа христос шашинтай нилээдгүй татар-монголчууд Орост дүрвэн гарч, Оросын вангуудад дагаар орсон байдаг. Цаашид Орос улс хүчирхэгжих тусам Литовын их вангийн мэдэлд байсан татар ноёд мөн Оросын их ванг дагалдах болсон нь татар гаралтай ноёдын тоог мөн нэмэгдүүлсэн ажээ. 
 
Оросын хаан I Павелийн үед Оросын эзэнт улсын язгууртан гэр бүлүүдийн жагсаалтыг 1797 онд анх бүрдүүлж эхэлсэн бөгөөд цаашид Александр I, Николай I, Александр II, Александр III хаадын үед энэ жагсаалтыг баяжуулсаар иржээ. Энэхүү жагсаалтыг хамгийн сүүлд Николай II хааны үед 1917 оны 2 дугаар сарын 3-нд буюу Орос оронд өрнөсөн Октябрийн хувьсгалын өмнөхөн 153 язгууртан гэр бүлийг уг жагсаалтанд оруулан баталжээ. Уг жагсаалтанд нийт 3000 гаруй гэр бүлийн бүртгэл байдаг бөгөөд үүнээс гадна хэд хэдэн нэвтэрхий толь бичиг болон судалгааны ном, эх сурвалжууд байна. 
 
Оросын шинжлэх ухаанд С. Б. Веселовский “Эртний Оросын овог, хоч, нэрс” номондоо Оросын овог нэрсийн түүхийг судлан гаргасан бол Н. А. Баскаков “Түрэг гаралтай Оросын овог, нэрс” гэсэн судалгаандаа нэрсийн гарал үүслийг хэл шинжлэлийн үүднээс тайлбарласан байдаг. Эрдэмтэн А. Х. Халиков Оросын язгууртан гэр бүлүүдийн дунд 500 гаруй булгаар-казан, татар гаралтай гэр бүлүүд байгаа хэмээн үзсэн байна. 
Эдгээр гэр бүлүүдийн заримын талаар товч өгүүлье. Гэхдээ эрхэм уншигчид эдгээр овог нэрс монгол-татар гаралтай болохоос, энэ хүмүүс Оросын хүрээлэлд уусч, орос хүмүүс болсон байсан гэдгийг эрхбиш анхаарах буйзаа. Нөгөөтэйгүүр, энэхүү өгүүлэлд бүх монгол-татар гаралтай нэрсийг оруулаагүйгээс гадна монгол болох нь ойлгомжтой халимаг, буриад овог нэрсийг оруулаагүйг ч бас анхааралдаа авах биз ээ.
 
Оросын хаадын баталсан язгууртнуудын жагсаалтанд Кочубей болон Чингисийн удмынханд вангийн хэргэм цол олгосон байдаг. Энд дурдагдаж буй Оросын эзэнт гүрний Чингис вангийн удмынхан бол Казахын Абулхайр хааны удмынхан юм. Мөн Чингисийн удмынханд Кантемиров вангийн удам бас орж тооцогддог болно. Мөн Оросын вангуудад тооцогдох болсон татар ноёдын удмынхныг язгууртнуудын сурвалж бичгийн V хэсэгт оруулдаг байсан бөгөөд тэднийг Эрхэм дээдэс хэмээн дууддаг байжээ. Оросын эзэнт гүрний язгууртнуудын сурвалж бичгийн VI хэсэгт оруулдаг татарын вангууд нь 1797 онд I Павел хааны зарлигаар язгууртны зиндаанд тооцогдох болсон боловч ноён вантан гэж дуудагддаг байсан байна. Литов, Польшийн гаралтай татар удмын ноёдыг язгууртанд тооцсон боловч,  вангийн зиндаанд оруулж үзээгүй байдаг. Эднээс гадна Оросын эзэнт гүрэн байгуулагдахаас өмнө Оросын их вангуудад дагаар орсон татар, монгол удмын ноёдууд үнэн алдартны шашинд орж, орос нэр авсанаар татар удмын язгууртнуудад бус, орос удмын язгууртнуудад тооцогдох болсон нь элбэг тохиолддог байна.
 
Оросын ван, хаадад хүчин зүтгэх болсон татар, монгол удмын язгууртнуудад Орос гүрний хувь заяанд томоохон үүрэг гүйцэтгэсэн, оросуудын дунд нэрд гарсан хүмүүс их тохиолддог. Доор сийрүүлсэн нэрс татар, монгол удмын гэж тооцогдох бүх овгууд биш боловч уншигч танд сонирхолтой санагдаж болзошгүйи цөөхөн нэрсийг сийрүүлсэн болно. 
 
АБАШЕВ – 1499 онд Оросын их ванд дагаар орсон Казаний ноён Улан Абашагийн удмынхан. XVI зууны сүүл үеэс сурвалжит язгууртан гэр бүлд бүртгэгдсэн байна. Татар хэлний аав, авш – нагац ах гэсэн үгнээс гаралтай хэмээн Баскаков үзжээ. Эдний удмынханд ОХУ-ын Ардын жүжигчин В.В. Абашев, Эх орны дайны болон Солонгосын дайны оролцогч хурандаа Ф. Ф. Абашев, хоккейчин Р. З. Абашев нарын нэрд гарсан төлөөллүүд байдаг байна.
 
 
 
АБДУЛОВ – Абдулла буюу араб хэлний Бурхны зарц гэсэн үгнээс гаралтай нэр. 1502 онд олзлогдсон Казаний ван Абдул-Летифээс гаралтай гэж үздэг. Түүнийг Каширын губернд нутаг заалган суулгасан байна. Мөн Алтан ордны хаан Авдулын удмынхан ч гэж үздэг бөгөөд түрэг-монгол хэлний Авдил буюу тогтворгүй хүн гэсэн үгнээс гаралтай гэж үздэг ажээ. Абдуловын удмынханд ОХУ-ын Ардын жүжигчин А. Г. Абдулов (“Ердийн ид шид”, Хайртаасаа бүү салцгаагаарай” зэрэг киногоор алдаршсан), ОХУ-ын Ардын жүжигчин О. Н. Абдулов (“Гахайчин ба малчин”, “15 настай ахмад” зэрэг киногоор алдаршсан), түүний хүү В. О. Абдулов (“Уулзах газрыг өөрчилж болохгүй” кино), ЗХУ-ын баатар, мэргэн бууч И. Ф. Абдулов нар байдаг байна.  
 
 
АДАШЕВ – Казаниас XV зуунд нүүж Оросын ванд дагаар орж, Пошехоньед суурьшсан татарын ван Адашын удмынхан. 1382 онд Тохтамыш хааны элчээр Орост ирж байсан Адаштай холбоотой гэж үздэг. Түрэг-татар хэлний адаш гэсэн үг нь нэг омгийнхон гэсэн утгатай ажээ. Адашевын удмын цэргийн жанжин, дипломат ах дүү Александр Федорович, Даниил Федорович нар Догшин Иван хаантай дотно зүтгэж яваад хожим 1561, 1562 онд тус тус цаазлагджээ. Тэдний эцэг Федор Григорьевич бояр цолтой нэгэн байжээ. Эдний удмынханд цэргийн жанжнууд, жүжигчид байдаг байна.
 
 
АКСАКОВ – Алтан ордоос Орост ирж Вельямин гэсэн нэрээр үнэн алдартны шашинд орсон Оксак буюу доголон хочитын хүү Иван Оксакийн удмынхан. Түүний ач Иван Щадра Щадриныхны удмын өвөг, Иван Обляз Облязовын удмынхны өвөг болцгоосон. Элэнц эцэг Юрий Грунк Иван Калита вангийн үед мянганы ноёны алба хашиж байжээ. XIV зууны төгсгөлд Литовын их ванд алба хашиж байсан мэдээ байдаг. Энэ удмынхны дунд нэрд гарч алдаршсан хүн бол нэрт зохиолч Сергей Тимофеевич Аксаков (1791-1859),   хөгжмийн зохиолч Сергей Сергеевич (1890-1968), Уфагийн амбан захирагч Григорий Сергеевич (1820-1891), цэргийн жанжид Леонтий Иванович (1600 онд нас барсан), Николай Иванович (1727-1802), Самарын амбан захирагч Григорий Сергеевич (1820-1891) нар болно. 
 
 
СЭТГЭГДЭЛ
АНХААРУУЛГА: Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд НИЙСЛЭЛ.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. Манай сайт ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг хэллэгийг хязгаарласан тул бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү.
0/500 тэмдэгт
НИЙТ СЭТГЭГДЭЛ (5)
Зочин [182.160.36.119] 2017/03/23
Урвасан ноход байна.
Зочин [119.40.99.2] 2017/03/23
Бэрх хаан хаа байсан Батын дараах хаан Жанибег хаан бол сүүлд ш дээ. Хольж хутгаж дээ
Зочин [202.21.117.178] 2017/03/22
Отгонбаяр докторт баяр хүргэе, “Оросуудыг сайн ухвал татаар л гарна” гэсэн бүхний мэдэх зүйр үг байдаг. Түүхийн янз бүрийн сурвалж, баримт бичгүүдээс Татаар удмаас эх авсан 92 хаан, 30 ван, 13 гүн болон 300 гаруй тайж овог байдаг байна. Салбар бүрээр гаргаж болно доо, Эрэнжен Хар Даваагийн сайн ном бий
Зочин [122.201.31.81] 2017/03/22
Бэрх ба Жанибег хааны хувьд
Зочин [150.129.141.4] 2017/03/22
Ельцин Тургенев Тухачевский Аракчеев зэрэг овгуудын гарал ни сонирхолтой унуугийн монгол хэл шууд бууж байх юм